Jak napisać dobrą recenzję podręcznika RPG - część druga

Przed Wami druga część porad odnośnie pisania recenzji. W pierwszej części zawarłem wprowadzenie oraz rady jak napisać część informacyjną. Tym razem zajmuję się częścią oceniającą, czyli esencją recenzji i zakończeniem.

5. Jak napisać część oceniającą?

Ocena podręcznika RPG i gry to główna materia recenzji. W tej części wyrazisz swoją opinię o tym co opisałeś w poprzedniej części, a także o podręczniku jako całości. Osobiście często używam kilku z następujących metod:

• porównanie: elementy podręcznika porównuję z innymi mi znanymi podręcznikami. Biorę wówczas pod uwagę to czy miałem taką samą frajdę z gry, czy podobnie się rozgrywa wszystko mechanicznie, co mnie zaskoczyło, a czego brakuje w porównaniu do innych, podobnych gier. Metoda ta nie zawsze się nadaje. Nie zawsze da się znaleźć grę, do której można porównać recenzowaną pozycję.
• substytucja: stawiam się na miejscu innego gracza. Może to być osoba mi dobrze znana, wówczas jest o wiele łatwiej. To bardzo dobra, ale trudna metoda pozwalająca wychwycić to co samemu się pominęło. Oczywiście w tym miejscu znaczenie też będą mieć notatki zrobione podczas lektury czy sesji oraz opinie współgraczy. To ważne by się zastanowić w tym miejscu: nie zawsze dana gra może ci odpowiadać, np. z powodu bycia indie RPG bądź OSR, ale już ci znający takie gry mogą być zadowoleni. Tutaj wchodzi więc kolejna metoda czyli...
• konfrontacja: czasami konfrontuję swe odczucia z gry z tym do kogo skierowany jest podręcznik według autorów. Jeżeli przejrzyście o tym autorzy napisali wystarczy pomyśleć czy gra czyni zadość ichnim słowom. W tym miejscu trzeba się pilnować by nie ocenić nisko gry tylko dlatego, że należy do nielubianego przez recenzenta nurtu.
• spełnianie oczekiwań: ta metoda jest przeze mnie wykorzystywana najczęściej. Korzystając z tego co oferuje podręcznik i o czym piszą autorzy w reklamach, sprawdzam czy gra spełnia te obietnice oraz powstałe na tej podstawie moje oczekiwania. Na przykład jeśli gra określa się mianem sandboxa to pytanie czy ma ku temu powody (charakterystyczny model rozgrywki, wspomaganie sesji mechaniką eksploracji itp).

Dzięki powyższym metodom powstaje spójny obraz co jest dobre w grze, co wymaga poprawy, a co się kompletnie nie udało. 

Dodatkowo oceniając poszczególne elementy kieruje się stworzoną jakiś czas temu krótką wyliczanką:

• setting: czy jest spójny, czy są dziury w jego opisie, czy trzyma jeden klimat, a może preferuje kilka, czy jest podobny i jak bardzo do innego settingu, jak wiele posiada elementów oryginalnych, czy setting jest zrozumiały dla początkujących graczy.
• mechanika: jak łatwo tworzy się postacie, ile to zajmuje czasu, czy zasady są zrozumiałe i zrozumiale napisane, czy testy spowalniają rozgrywkę, do jakiego nurtu należy mechanicznie gra (np. OSR, indie) i jak to się odbija na mechanice, czy testy pozwalają rozegrać wszystkie opcje konfrontacji (np. społeczne), czy do gry można zasiąść od razu czy jednak każdy musi poznać wszystkie zasady, jak się ma oryginalność zasad do ich przydatności (nie ma co ukrywać, że testy K30 bądź za pomocą bierek są oryginalne, ale pytanie czy przydatne w trakcie gry).
• część z poradami dla MG/Graczy (jeśli podręcznik ją posiada): do kogo skierowane są te porady, czy pomagają one w grze lub zrozumieniu podręcznika, jak bardzo są oryginalne, czy podręcznik oferuje przydatną bibliografię i indeks.

Korzystając z powyższej listy i odpowiadając sobie na te pytania stworzysz ocenę gry i jej poszczególnych elementów. Recenzję wypada uzupełnić już wtedy tylko o opinię na temat wydania i zakończenie.

6. Jak ocenić wydanie podręcznika?

W czasach gdy nie trudno o kolorowy podręcznik, ważna staje się jakość wydania. Nim zaczniesz oceniać czy podręcznik jest ładny weź pod uwagę, że każdy ma inne gusta. Oceniając więc tą część podręcznika nie zapomnij wspomnieć, że ilustracje mogą mieć (choćby bardzo daleko) swych zwolenników. Jednak nie musisz się bać oceniać grafik - to twoje zdanie jako recenzenta.

W tej części nie oceniaj jednakże tylko grafik. Wskaż jak wydany jest podręcznik. Twarda oprawa, ale klejona niekoniecznie będzie oznaczać długi żywot dzieła. W recenzji napisz więc jak podręcznik prezentuje się wizualnie ORAZ to czy sprawia wrażenie trwałego. Jeśli recenzujesz wersję elektroniczną wspomnij czy podręcznik ma klikalny spis treści, odnośniki w treści bądź w indeksie (jeżeli w ogóle indeks jest). Może też być ważne czy plik daje możliwość przełączania warstw, bądź czy występuje też w wersji do druku lub innych formatach, np. EPUB. 

Co nieco warto też napisać o stylistyce tekstu. Tutaj główną rolę będzie odgrywać język - czy gra jest napisana zrozumiale, nie ma błędów, czy zawiera techniczne słownictwo, a w przypadku recenzji podręczników obcojęzycznych jak trudnym językiem jest on napisany. Ostatnią ważną cechą jest stosunek zawartości podręcznika i jakości wydania podręcznika do jego ceny.

7. Zakończenie recenzji

W ostatnim akapicie (bądź maksymalnie dwóch) powinieneś podsumować recenzję i wydać ostateczną swoją ocenę podręcznika. Krótko piszesz więc o tym co cię urzekło, co odrzuciło oraz to czy warto (lub nie) poznać daną grę. Możesz też w tym miejscu wspomnieć czy i jak gra jest wspierana przez wydawcę. Najtrudniejsze wydaje się wydanie ostatecznej decyzji. Po pierwsze pamiętaj, że twoja ocena nie oznacza, że masz rację. Każdy inny ma prawo się nie zgodzić z twoją recenzją. Po drugie musisz dobrze uzasadnić swoją ocenę. Pisanie 'bo tak i już' nie jest dobrym uzasadnieniem. Za to będzie nim na przykład zdanie 'przez ten element gra dużo zyskuje, bo jest on rzadko spotykany w innych tego typu grach'.

Wydanie jedynej słusznej oceny nie zawsze jest łatwe. Wszystko zależy od systemu, który przyjmiesz. W serwisie gry-fabularne.pl stosujemy metodę "polecamy - przemyśl to - nie polecamy", natomiast recenzje w serwisie Poltergeist zawierają ocenę od 1 do 10. Ciekawy system oceniania prezentował swego czasu magazyn "CD-Action" podając także ocenę będącą wypadkową jakości do ceny produktu. Nie ma jednego dobrego systemu. Samemu musisz wybrać sposób wyłonienia i zaprezentowania ostatecznej oceny. Konstruując ją zwróć uwagę by nie odbiegała od tego co napisałeś w części oceniającej. Nie ma nic gorszego niż brak konsekwencji w ocenianiu.

To by było na tyle jeśli chodzi o moje porady odnośnie pisania recenzji. Jeśli coś pominąłem, wydaje się niejasne bądź po prostu, drogi czytelniku, chcesz o coś zapytać pisz w komentarzach. Mam nadzieję, że ten poradnik przyda się komuś. Ostatecznie będę miał ściągę dla siebie.